Narsisizm denince genelde akıllara sürekli kendini öven, olduğu ortamlarda ilgi çekmeyi seven, kendini ve başarılarını çokça öne çıkaran, büyüklenmeci insanlar gelir. Oysa narsisizm sadece bundan ibaret değildir, farklı çeşitleri de vardır. Hatta bazen çok fedakar, başkalarının iyiliği için çırpınan insanlar da narsist olabilir.
Günümüzde bu kavram iki kutuplu şekilde "ya var ya yok" olarak ele alınır, siyahla beyaz gibi. Oysa gerçekte narsisizm, grinin çeşitli tonlarının olması gibi çeşitli seviyelerde var olabilir.
En siyah uçtaki narsist, narsist denince pek çocuğumuzun aklına gelen imajdır. (büyüklenmeci narsisizm) Grinin tonlarından birisi ise içe dönük narsisttir. Bu kişilere dışarıdan bakıldığında narsist olarak düşünülmeseler de içten içe kendilerini diğerlerinden özel ya da üstün görürler.
Craig Malkin bu grubu şöyle tanımlıyor: "Kendilerini son derece anaç, anlayışlı ve empatik olarak görürler. Kendileri için ne kadar az para harcadıklarını, hayır kurumlarına ne kadar çok bağış yaptıklarını söyleyip gururlanırlar. Bir eğlencede sizi bir köşeye çeker, yas tutmakta olan karşı komşularına ne kadar şefkatli davrandıklarını heyecanla fısıldarlar. İnsanlığın geri kalanından daha iyi olduklarına inanırlar, alıcı değil de verici olmak suretiyle bu konumlarını destekleyip beslerler. 'Bildiğim en yardımsever insanım.' veya 'Yaptığım iyiliklerle tanınacağım.' şeklindeki ifadelere memnuniyetle katılırlar."
Bu satırları okumak size hayatınızdaki birilerini anımsattı mı? Bu kişi kendi ebeveyniniz bile olabilir. Narsist ebeveyn için kendi ihtiyaçları çocuğunun ihtiyaçlarının önüne geçer, çocuğuna kendi beklentilerini dayatır. Çocuğu mutlaka belli becerilere sahip olmalı, bunun için şu kurslara gitmeli, şu etkinlikleri yapmalıdır. Çocuğunun itirazı veya isteksizliği bunu değiştiremez. Böyle bir ebeveyn çocuğuna kendi "ben"ini dayatır, çocuğuna kendi olma fırsatı vermez. Böyle bir ailede çocuk, gerçekten kim olduğu üzerinden değil de yerine getirdiği işlevden dolayı, yani ebeveynini memnun ettiği ölçüde değer görür. Çocuk, ebeveyninin narsisistik uzantısı konumundadır.
Bu tarz bir ebeveynin narsist olduğunu anlamak görece daha kolaydır ama aşırı korumacı yaklaşan "Aman yavrum vitaminini mutlaka iç, hava soğuk üşütürsün şu hırkayı hemen giy, dur ben giydireyim, sen yorgunsun dinlen ben gece uyumayıp senin ödevini yapayım." diyen bir ebeveynin de narsist olabileceği akıllara gelmez. Bu ebeveyn olsa olsa "fedakardır". Oysa yine burada da çocuğun ihtiyacını görmeyen, ona kendi "ben"ini dayatan, çocuğu kapsayan değil de işgal eden bir ebeveyn vardır. Buradaki ebeveynin, çocuğunun değil kendi ihtiyacına odaklanarak etraftan "ne mükemmel bir anne/baba" olduğu onayını alabilmek için böyle davranıyor olması muhtemeldir. Yani ebeveyn çocuğunun ihtiyacını görmeyip kendi onay ihtiyacını gidermeye çalışıyordur. Bu tarz ebeveynler kriz anlarında çocuğunun duygu ve ihtiyacını keşfetmek yerine, kendi gündemini dayatır. Çocuk "okula gitmek istemiyorum, bu yemeği yemeyeceğim, oyuncağımı paylaşmayacağım." gibi cümleler kurduğunda ebeveyn, "Ama ben çok üzülüyorum, sen benim bu yemeği ne zorluklarla hazırladığımı biliyor musun?" şeklinde yaklaşabilir. Narsist bir ebeveyn, gündemi bir şekilde kendisine getirir. "Sınavda kötü not aldım." diyen çocuğunu sakinleştirmek yerine "Bunu bana nasıl yaparsın, etrafa rezil olduk." diye düşünür. Sizin hayatınızda kötü giden şeyler olduğunda sadece kendisinin bundan nasıl etkileneceğini düşünür. Onunla kendi hayatınız hakkında konuşmak istediğinizde konuyu daima kendisine getirir. Sadece onu iyi bir ebeveyn gibi gösterecek şeyler yaptğınızda sizi destekler, kendisinin doğru olduğunu düşündüğü şeyleri sizin hislerinizi yok sayarak dayatır. Bazen de sürekli verici olarak sizi suçlu hissettirir ve manipüle eder. O sizin için ne fedakarlıklar yapmıştır, bunun karşılığı bu mudur?
Özetle narisisizm beyazdan siyaha uzanan bir spektrum olarak düşünülürse, grinin herhangi bir tonundaki kişinin de narsist olma ihtimali mevcuttur.
Eğer bu yazıyı okuduktan sonra narsist ebeveynlerden muzdarip olduğunuzu ya da onlardan biri olduğunuzu düşünüyorsanız aşağıda adı geçen iki kitabı okumanızı öneririm. Kendinizi hazır hissettiğinizde ise daha derin bir çalışma yapmak için bir psikoterapistle terapiye başlamayı düşünebilirsiniz.
*Dr. Karly McBride- BoÅŸ Ayna
*Craig Malkin- Narsisizme Yeni Bir Bakış
